Gezondheidsweb

 

 

Hyperventilatie wordt wel eens omschreven als een ziekte van deze tijd. Vroeger was de kwaal vrijwel onbekend, hoewel ze mogelijk niet als dusdanig werd herkend. In ieder geval is hyperventilatie tegenwoordig op veel grotere schaal verspreid dan dat dit vroeger het geval was. Automatisch rijst dan ook het vermoeden dat stress als één van de oorzaken van hyperventilatie naar voren mag worden geschoven. Stress is echter niet de enige verklaring, ook andere factoren kunnen als oorzaak van de kwaal aangewezen worden. Toch valt het op dat hyperventilatie vaak opduikt na een shockerende gebeurtenis, van welke (emotionele) aard die ook mag zijn. Vaak wordt hyperventilatie beschouwd als een te snelle vorm van ademhalen, maar deze definitie is niet juist.

 

Hyperventilatie kan letterlijk worden vertaald als ‘te veel’ (hyper) ‘ademen’ (ventilatie). Wie hyperventileert, geeft meer dan CO² af dan noodzakelijk is, waardoor het CO²-gehalte in het bloed te laag wordt. Daardoor stijgt het PH-gehalte van het bloed, wat uiteindelijk de basis vormt van alle vervelende verschijnselen die met hyperventilatie te maken hebben.

 

De ongetwijfeld geruststellende mededeling is dat een hyperventilatie-lijder niet ziek is. Fysisch kan hij volledig in orde zijn, alleen is er iets fout met zijn manier van ademhalen. Hij ventileert meer dan noodzakelijk is om te proberen om het CO² gehalte in zijn bloed op peil te houden. Die hogere ventilatie lijdt echter niet tot het gewenste resultaat, wel integendeel. Er ontstaat een verkeerde verhouding tussen O² (zuurstof) en CO² (koolstofdioxide) in ons lichaam en die mistoestand is de aanleiding tot de serie klachten waar hyperventilatie mee gepaard kan gaan. Om de oorzaken van hyperventilatie te bestrijden, is het dus noodzakelijk om de verhouding tussen O² en CO² weer in haar juiste proporties te brengen. Uiteindelijk ademt een hyperventilatie-patiënt zo dat de lucht in zijn lichaam te vaak wordt ververst.

 

 

Hoe weet ik dat hyperventileer? De diagnose is niet altijd even makkelijk te stellen omdat er verschillende soorten symptomen kunnen opduiken. Sommige mensen hebben af en toe last van een lichte hyperventilatie-aanval zonder dat zelfs te beseffen. In andere gevallen zijn de problemen van tijdelijke of van accidentele aard. Ze gaan met andere woorden vanzelf over, zodat er medisch ingrijpen bij te pas komt.

 

Meestal begint hyperventilatie met een algemeen gevoel van onbehagen, gepaard met duizeligheid, versnelde hartslag, angstgevoelens enzovoort. Naarmate de patiënt verkeerd blijft ademhalen, gaat hij zich opwinden met als gevolg dat de situatie nog verergert. In de volksmond uitgedrukt ‘is er met hem geen huis meer te houden’. Hij of zij denkt dat hem iets mankeert, zonder concreet te weten wat.

 

Een algemeen kenmerk van hyperventilatie is het opduiken van angst. Die angstgevoelens kunnen verschillende vormen aannemen. Wijd verspreid is bijvoorbeeld de vrees voor een hartaanval of –infarct. De patiënt voelt zich hart in zijn keel kloppen en vreest elk moment dood neer te storten. Heel wat mensen zijn met de vrees voor een acuut hartinfarct in het ziekenhuis belandt, terwijl ze in feite alleen maar met een hyperventilatie-aanval af te rekenen hadden.

 

In het ergste geval kan hyperventilatie het leven van de patiënt tot een hel maken. Hij durft bijvoorbeeld het huis niet meer te verlaten, laat staan van te gaan werken. Bijzonder vervelend is het verlatingsgevaar bij sommige hyperventilatie-lijders. Die durven niet meer alleen worden gelaten, uit vrees dat er niemand zal zijn om te helpen wanneer ze inderdaad het huis verlaten.

 

In de meest extreme vorm kan de angst zelfs zo’n proporties aannemen dat de patiënt in bed of zetel vastgekluisterd zit, bang om zelfs nog maar één ledemaat te bewegen. Hij of zij zal bijvoorbeeld zijn arm niet meer durven strekken, uit angst dat die zo gevreesde hartaanval (of andere kwaal) inderdaad gaat komen. Uiteindelijk kan dit alles leiden tot fobieën, depressies, concentratiestoornissen enzovoort.

 

 

Een goede huisarts zal bij het horen van bepaalde klachten meteen hyperventilatie als één van de mogelijke oorzaken aanduiden. Het probleem is uiteraard dat de vlag hyperventilatie een zeer brede lading dekt, zodat het even kan duren alvorens de juiste diagnose is gesteld. Zodra dat is gebeurd, kan de behandeling beginnen.

 

De belangrijkste opgave is het achterhalen van de oorzaak van de hyperventilatie-klachten. Die oorzaken kunnen divers zijn, zodat het opzoeken naar die achterliggende oorzaak wel wat tijd zal vergen. In afwachting dat er uitsluitsel bestaat over de oorzaak, kunnen via medicijnen de symptomen wel worden bestreden. Meestal zullen dat tranquilizers of anxiolytica zijn, die spanning en angst kunnen wegnemen of alleszins toch verminderen.

 

Vaak een psychotherapeutische behandeling succes hebben. Met hulp van de therapeut kan u achterhalen in welke omstandigheden u in een hyperventilatie-situatie belandt. De therapeut kan u via relaxatieoefeningen en (vooral) via ademhalingstherapie leren hoe de scherpste kantjes van de hyperventilatie-aanvallen afgevijld kunnen worden.

 

Hyperventilatie-lijders kunnen deels zichzelf helpen genezen. Er is over deze kwaal voldoende geschreven en er zijn ook verschillende zelfhulpgroepen actief. Goed informeren over hyperventilatie is een eerste vereiste. Bovendien kan het geen kwaad om met lotgenoten te praten over hun wedervaren. Je zal vaststellen dat niet alle hyperventilatie-gevallen hetzelfde zijn, maar ook dat er toch heel wat gemeenschappelijke punten opduiken.

 

Wie aan hyperventilatie lijdt, zal nooit het huis verlaten zonder een plastic zakje bij zich te hebben. Door te ademen in dat zakje kan worden voorkomen dat het bloed meer CO² dan wenselijk afgeeft. In het begin vergt het misschien een inspanning en het hersenklik om uw lot in een plastieken zakje te leggen, maar de patiënt zal snel merken dat geduldig ademen in een zak de symptomen eerst zal verlichten en vervolgens volledig zal wegnemen. Waarom is het gebruik van zo’n zakje nuttig? Door in dat zakje te ademen wordt voorkomen dat de lucht in het lichaam te vaak wordt ververst. Het is precies het feit dat die lucht te vaak wordt ververst dat aanleiding geeft tot hyperventilatie.

 

Patiënten met zware symptomen zullen die stap voor stap leren bestrijden. Wie bijvoorbeeld bang is om (alleen) het huis te verlaten symptomen, kan dat opnieuw leren door voorzichtig steeds een stukje verder van huis te gaan. Elke succesvolle stap zal als een overwinning worden ervaren, waardoor de moed opnieuw toeneemt. Zo kan de basis worden gelegd voor een volgende uitstap die nog wat verder van huis lijdt.

 

Hyperventilatie-lijders die de kwaal voor het eerst in een bepaalde omgeving hebben ervaren – in de trein bijvoorbeeld – krijgen het advies om dezelfde omstandigheden nogmaals op te roepen. Dat kan niet prettig zijn, maar ook hier geldt dat het uitblijven van een hyperventilatie-aanval als een grote overwinning zal ervaren worden. Stapsgewijs te werk gaan, luidt de boodschap. Is de hyperventilatie-lijder in behandeling, zal de aanwezigheid van de therapeut de eerste keren een grote ondersteuning bieden.

 

Voor hyperventilatie-lijders hebben we uiteindelijk toch ook goed nieuws. De kwaal gaat in veel gevallen vanzelf over of slijt na verloop van tijd. Je kan niet blijven leven met angst hebben voor iets wat toch nooit (of zelden) gebeurt. Er treedt een soort gewenningseffect op. Geleidelijk aan verdwijnen de symptomen, ze worden zeldzamer en zeldzamer. 

 

 

Nog niet zo lang geleden – zeg maar in de jaren 80 – was de medische wereld zich nog nauwelijks bewust van wat hyperventilatie eigenlijk wel was. Veel mensen die gingen hyperventileren, kregen dan ook een verkeerde diagnose te horen. Dokters hadden destijds nog nooit gehoord van het gebrek aan kennis over dit ademhalingsprobleem. Gevolg was dat de meest vreemde diagnoses werden gesteld.

 

Zo kregen hyperventilatie-lijders vaak te horen dat ze aan een angstneurose leden (het woord alleen al!). Deze diagnose werd kritiekloos geslikt, want hyperventilatie gaat vaak gepaard met zware angstaanvallen. Om die zogenaamde angstneurose te bestrijden, werden anxiolytica of angstwerende middelen voorgeschreven. Op die manier werden misschien de symptomen aangepakt, maar nooit de kwaal zelf. Gevolg was dat de medicijnen zelden of nooit volstonden om de angstaanvallen te onderdrukken.

 

Sommige patiënten die aan een zware vorm van hyperventilatie leden, werden door hun dokter arbeidsongeschikt verklaard. Op dat moment werd nog te weinig beseft dat hyperventilatie in de meeste gevallen relatief makkelijk te bestrijden was. In een volgend stadium werden ze naar psycholoog of psychiater gestuurd, die via relaxatieoefeningen een oplossing poogden aan te reiken. Die oplossing hielp soms gedeeltelijk, maar uiteindelijk werd het hoofdprobleem – de verkeerde manier van ademhalen – niet aangepakt.

 

De situatie werd in sommige gevallen zo dramatisch dat de hyperventilatie-patiënt onder de foute diagnose van een of andere vorm van neurose in de psychiatrie behandelde. Meestal stond hij of zij op dat moment al stijf van de pillen, zonder dat de eigenlijke oorzaak van zijn problemen was achterhaald. Gelukkig behoren die tijden tot het verleden. Hyperventilatie wordt nu algemeen (h)erkend en kan op een doeltreffende en vrij eenvoudige manier verholpen worden.